Dodenherdenking – Onze vrijheid is kwetsbaar en nooit vanzelfsprekend

Tijdens de Nationale Herdenking op donderdag 4 mei waren er 9 herdenkingsbijeenkomsten op Goeree-Overflakkee. Namens het gemeentebestuur legden onze fractieleden Adriaan Kasteleijn in Sommelsdijk en Peter Grinwis in Ouddorp een krans. Om te symboliseren dat we het herdenken ook door moeten geven aan volgende generaties legde Adriaan Kasteleijn de krans samen met een van zijn dochters. Wethouder Daan Markwat legde in Nieuwe-Tonge een krans.

In de toespraak werd stil gestaan bij de gevallenen in de oorlog. ‘Onze vrijheid is kwetsbaar en nooit vanzelfsprekend’, zei Peter Grinwis, die tevens aangaf dat de impact van de oorlog in Oekraïne groter is dan we denken. ‘Onze identiteit, waarden en vrijheden staan op het spel’. Van groot belang is dat de verhalen van de oorlog verteld blijven worden. Opdat we nooit zullen vergeten. ‘Het is daarom waardevol dat beide basisscholen al vele jarenlang meewerken aan deze herdenking en steeds de overdracht plaatsvindt tussen de groepen 8 en 7’. (foto Jaap Ruizeveld)

Hieronder de tekst van de toespraak in Ouddorp:

‘Dames en heren, jongens en meisjes,
10 mei 1940. De eerste dag van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Om ons land heen is de oorlog al in volle gang. Nederland wil neutraal blijven. Pas als we aangevallen worden, zullen we partij kiezen. Voor het volk lijkt de oorlog nog ver weg. Het dagelijkse leven gaat gewoon door. Zoals altijd.

Tot de vroege ochtend van 10 mei 1940. Nederlandse waarnemers zien dat bommenwerpers van de Duitse Luftwaffe richting de Noordzee vliegen. Vermoedelijk op weg naar Engeland. Maar boven zee maken de vliegtuigen een bocht van 180 graden. Nederland is het doelwit.

Spannend
Op Goeree-Overflakkee is op die eerste dag gelijk de oorlog zichtbaar. In de lucht, boven de hoofden van de inwoners. Bij Sommelsdijk maakten twee dappere jonge militairen een noodlanding met hun verouderde Fokker CV Tweedekker, na een ongelijke strijd tegen de Duitse luchtmacht. Vlakbij Herkingen zien omwonenden dat een Engels gehavend jachtvliegtuig ternauwernood kan landen. De eerste oorlogsdag had voor veel van onze inwoners vooral iets spannends. Nieuwsgierig werd het schouwspel in de lucht gevolgd. Maar dat sloeg al snel om in angst, onzekerheid over wat komen ging. Vijf dagen strijd eindigden in de bezetting van Nederland. Leven in oorlog was begonnen. Beperkt was onze vrijheid.

Nu staan we hier. Bijna 83 jaar na het begin van de oorlog. Op deze 4 mei. In vrijheid. Vanavond zijn we in gedachten bij hen die slachtoffer werden van de oorlogstijd; zij die omkwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog, de oorlog in Nederlands-Indië en tijdens vredesmissies in het buitenland.

Bezetting
Na de eerste oorlogsdag op 10 mei 1940 kwam er vijf jaar van bezetting. Een deel van de Tweede Wereldoorlog vond letterlijk boven de hoofden plaats. Een groot aantal vliegtuigen stortte ook neer op ons eiland, in een aantal gevallen met dodelijke slachtoffers. Ook in Ouddorp herdenken we de omgekomen vliegeniers. Op de algemene begraafplaats vonden er 12 een laatste rustplaats, van 7 is de identiteit nog steeds onbekend. De oorlog was ook op de grond, in de huizen én drong door in de levens van mensen.

Bominslag
In de nacht van 12 mei 1944 was in Ouddorp de grootste bominslag van Goeree-Overflakkee. Een krater van 16 meter! 22 gezinnen dakloos. Een aantal gewonden moesten naar het ziekenhuis in Dirksland. Ook zwaargewonde tiener Nellie Klink. Uiteindelijk overleed zij in 1946 aan de gevolgen van haar verwondingen.

De impact van de oorlog op de inwoners, ook van ons dorp, was groot. Wie die verhalen hoort en weet kan dat beamen. Mijn moeder was in de oorlogsjaren tussen de 6 en 11 jaar en woonde vlak bij die bominslag. Zij vertelde altijd het verhaal hoe bang zij was als vliegtuigen overvlogen. De harde knallen van bommen en granaten zijn haar hele leven bijgebleven.

Ouddorp-1
De saamhorigheid in Ouddorp was en is groot. Dat was ook zo met de ramp van het vissersschip de OD1, in het jaar 2005. De bomexplosie als gevolg van oud opgevist oorlogstuig eiste drie slachtoffers, Jaap van der Klooster, Hans Meijer en Jos van Belzen. Wij gedenken vanavond ook hen en hun nabestaanden.

Overdracht
Het jaarthema van het Nationaal Comité 4 en 5 mei is ‘Leven met oorlog’. De afstand tot de Tweede Wereldoorlog wordt ieder jaar groter. Er zijn steeds minder mensen die de oorlog zelf meemaakten. Geschiedkundige en dichter Willem Bilderdijk zei ooit: ‘In het verleden ligt het heden, in het nu wat worden zal’. Daarom is het van groot belang dat de verhalen van de oorlog verteld blijven worden en dat ook jullie, jongens en meisjes, weten wat er is gebeurd. Opdat we nooit zullen vergeten. Het is daarom waardevol dat onze beide basisscholen al vele jarenlang meewerken aan deze herdenking en steeds de overdracht plaatsvindt tussen de groepen 8 en 7.

Oekraïne
Oorlog is ook niet iets van vroeger. Ouddorp heeft de zichtbare getuigen in de vorm van bunkers, de vuurtoren die in 1948 als symbool van wederopbouw weer zijn licht liet schijnen. Maar de impact van de Tweede Wereldoorlog werkt – onzichtbaar – generaties lang door. Ook andere oorlogen lieten diepe wonden na. En ook nu is oorlog nooit ver weg. Kijk naar wat er in Oekraïne gebeurt, kijk naar de oorlogsvluchtelingen die we nu opvangen. Hoe bang zullen de ouderen en in het bijzondere kinderen van jullie leeftijd in Oekraïne nu zijn, als daar de bommen en raketten hun verwoestend werk doen? De impact van de oorlog in Oekraïne is groter dan we denken. Onze identiteit, waarden en vrijheden staan op het spel.
Wij leven niet meer in oorlog, Nederland is niet bezet. Maar we leven – ook nu – met oorlog en zijn in gedachten ook bij die mensen in Oekraïne.

Verantwoordelijk
Welke boodschap vertelt oorlog nog steeds aan ons? Dat we onze vrijheid moeten koesteren en verdedigen. Onze vrijheid is kwetsbaar en nooit vanzelfsprekend. Dat vraagt ook van ons elke dag keuzes. Keuzes voor ‘wij’, in plaats van ‘ik’ en ‘zij’. Keuzes om niet weg te kijken, niet goed te praten wat fout is en niet dood te zwijgen als het wringt. Niet alleen vandaag, maar ook alle dagen hierna. We zijn samen verantwoordelijk voor onze vrede en vrijheid. Blijvende aandacht hiervoor is van groot belang.

Daarom is het belangrijk dat we hier op 4 mei stilstaan en herdenken. Stilstaan bij de slachtoffers die vielen, bij de mannen en vrouwen die vielen tijdens hun inzet voor de vrijheid. Onze vrijheid.

Iedereen dank voor de aanwezigheid, in het bijzonder de jongeren, want zonder u en jullie zou er geen herdenking kunnen plaatsvinden. Allen die zich hebben ingezet voor de organisatie, hártelijk dank.

Ik sluit af met de woorden van het zesde couplet van ons Volkslied, waaruit ook velen nu en in de oorlogsjaren hun moed en kracht putten:

Mijn schild ende betrouwen
zijt Gij, o God mijn Heer’,
op U zo wil ik bouwen,
Verlaat mij nimmermeer.
Dat ik toch vroom mag blijven,
Uw dienaar t’aller stond,
de tirannie verdrijven
die mij mijn hart doorwondt’.